Ivan Despotović: Janis Livadas i bezumno iskustvo postanja [20/12/2023 Fokus]

 https://fokusvesti.rs/ivan-despotovic-janis-livadas-i-bezumno-iskustvo-postanja/

 

 Bezumlje, edicija Peti talas, Niš

 

Savremenu evropsku književnu scenu upotpunjuju pisci koje možemo okarakterisati kao one iz senke. Poezija je koherentna snaga duha i tela pesnika koja nestaje čim se stavi na papir, reći će autopoetički Janis Livadas (1969.) domaćoj publici približen prepevom sa grčkog Momčila Radića. Ideja da pisac poezije, pre mag ili iskustvenik, mora imati frapantnu filozofsko-esejističku sposobnost elaboriranja svoje poetike i odnosa prema tzv. savremenoj poeziji – nešto je čega smo se moguće uželeli, još od vremena engleskih romantičara. Paradoksalno, reći će kako nije sklon pisanju eseja. Sredstvo poezije nije pesma, već pesnik. U stvari, pesme su samo paraziti poetskih ostvarenja, definisaće naš savremeni Grk, dodajući i da pesnik odvodi svet u novi početak, menja ga, uviđa i nagoveštava. Pesnik je prostor i oblik prihvatanja Drugog, zapravo pišući pesnik gubi, ne uspeva i odstupa – i samo tada možemo govoriti o poeziji, prema Livadasu. Poezija mogućeg u stvari ne postoji. Ona jeste samo u svom bezobličju, svaka je spoznaja varka, a točak se vrti i vrti, nikada ne stajući na određenom broju svojstvenom kolu sreće. Stvaralac, pre nosilac, sudeonik pesme – ne pripada ni ropstvu ni slobodi, niti određenom stanju. Nasprot tome, poezija pripada postanju, definisana je više kao otvor i prostor novog ili međuprostor.
Autor pojma fuzioni sonet (1993.) i organska antimetateza (2008.) koji živi u Parizu i ne učestvuje u međunarodnim književnim manifestacijama, povlači se u iskustvo istraživanja usmerenog na unutrašnjost književne mogućnosti, nečeg poput onog Bodlerovog – ići do dna nepoznatog da bi se otkrilo novo. Bodler je tu između ostalog mislio na smrt, a Livadas kaže – Stvarni pesnički govor nije u vezi sa čuvenim vaskrsom, što u našem slučaju znači da ga ne zanima dokaz poetske pojave, jer ništa nije mrtvo osim pesnika. (Pesnik je mrtvac koji se vraća. Nečuvena i stalna mogućnost postanja.)

 
Senovita se bezumnost za oslobođenjem provlači       

proterana u pivnicu

drevnu otmenost čuvaju lepi pokreti

iako žive u skrivenim vremenima zaborava

markirajući preteranost neonskim svetlima

ponoći kameni blokovi izolacije spretne smelosti

srca u prvom planu bez straha

na kragnama kao značke

daju element bleska sudbonosne poetičnosti

sa svim avanturama vina od loze uskotrube

ponoćno podnevno svitanje uz lajanje

noći ružičaste smrti

katedralni gubici falsifikuju paklove

smišlajući plan bekstva anđeoskog gavrana

iako izgled ljudoždera uzalud čini

demonski nevidljivu tačku nepromenljivom

mastilo beleži pomračenje sunca kao budućnost

vekovima naseljenu lepo sačinjenu sudbonosnu

onaj koji se nalazi i oni koji se nalaze unutar uvek šireg

ostatka iz davnina poslužuju demone

na gozbama rasa umešnog piromanskog čopora

pred nestanak svega

kad sporotegleći život krene unazad.

 
(Senovita bezumnost za oslobođenjem)

 
Kad sporotegleći život krene unazad, ujedno je i mogućnost novog postanja, nedovoljno istražena i u našem savremenom pesništvu tzv. glavnog toka. Janis Livadas dakle prevazilazi podelu na metafizičku kristalnu poeziju koja neće biti poetizovana ukrasima i na poetizovanu, pevljivu poeziju, distinkciju prisutnu i kod nas kao specifična razlika. (Popa je kristalan, Drainac poetizovan na primer). Za njega je ne samo poetizacija stiha ukras, već je to i svaka suviše objektivna istina. Svako (činjenično) stanje je ovde ukras ili laž. Talasavost njegovih slobodnih stihova, gde je specifično zanimljiva poema o talasu koja se zove Dodirujem određeni oblik pesme, ne bazira se na versifikaciji ili ritmici, već na korišćenju metafora i začudnih oblika. Možemo primetiti da se ne prenosi iskustvo (veristički) već pre mogućnost istog, radije se emituje želja za uspostavljanjem poretka koji nije već viđen pa bi stoga mogao biti pravi. U tom smislu ovaj Parižanin i savremeni Grk renesansnih ili multimedijalnih interesovanja daje važan odgovor na tezu da je književnost ukras nečega, a što se lirici posebno pripisuje i spočitava. Ona nije ispod filozofije na primer, ni u jednom od svoja tri roda (poezija, epika, drama). Kao što je izvesni Kant morao stvoriti (makar mogućnost) novog, jer je opet znao da ništa ne zna, a nije mogao ponavljati prethodnike, tako, primetio bih ovde, i jedan pisac, u ovom slučaju lirskog oblika, mora da stvara umesto da konstatuje. No, kako je to možda nemoguća misija i prostor nepoznatog je nepristupačniji od onog svemirskog, povlačenje i ustuk nije dokaz pada pesme, već njenog prisustva.
Na taj način i pretpostavka o smrti umetnosti, odnosno pevanja, nailazi na novopostajući odgovor. Janis piše na jeziku ne tako različitom od Homerovog i spajanje nekih reči i njihovih gramatičkih vrsta oseća se u njegovom stihu. Mrtvac se vraća, to jest, da, postoji smrt umetnosti i iza nje njeno novo postanje. U vremenu u kome se sa matematičkom egzaktnošću proriče budućnost i krunišu neospornosti u društvu, biologiji, prirodi, napretku tehnike, koje u svom tzv. proviđenju deluju pomalo fantastično, pa ipak bi trebalo da sve drugo u odnosu na nauku bude efemerno – inspirativno je pogledati jednog, možda i dalje mladog autora, koji ovde i  sada osvetljava kvantno mesto književnosti i ideju po kojoj odveć činjenična literatura zapravo jeste beznačajna. Zanimljiv je i njegov odnos prema tradiciji. Odnos pesnika i tradicije, o čemu se mnogo govorilo, ne postoji. Ima očigledne konfuzije između pojmova paratekstualnost i tradicija. Poetsko stvaralaštvo prevazilazi svaku kulturološku i drugu konvenciju da bi tradiciji moglo pripadati. Međutim, poezija postoji kao tradicija u ideji koju sama koristi da bi se zasnovala kao hiperobjekat u njoj. A jedini celoviti izraz poezije je sam pesnik. 
Dakle, ako postoji ideja stvaranja, života, smrti, mora, Meseca, puta, ona poseduje određenu tradiciju koja se može doticati i prisustva pesme, poput preseka skupova. I, razmišljajući o odnosima književnosti i ideja, moramo se dotaći problematike hermetizma. Jedno od stanovišta u evropskoj ili našoj kritici i polemici može biti – izvesni pesnici beže u hermetizam verujući da je poezija danas skrajnuta, da to ionako niko neće čitati, te je nerazgovetnost zid oko nje ili brana. S te tačke, stihovi moraju prihvatiti svet, njegovu egzaktnost i politički diskurs, te se igrati njima, i tako će delo opet biti u žiži zbivanja, nepobedivo, jedino tako, izašavši iz hermetičnosti. Livadasova teza i njegove knjige nude odgovor da pesnik nije ni eksplicitan ni hermetičan. Zbog čega bi to bilo tako – verovatno iz činjenice da i hermetičnost, poput manastira, takođe podrazumeva vrlo egzaktan diskurs od koga se poetski vrt brani, te je i hermetičnost egzaktna, izvrnuto eksplicitna. Za Grka stvarni svet ne postoji dovoljno verodostojno da bi se on kretao ma kojom trakom tog stvarnosnog autoputa – angažovanošću ili larpurlartizmom kojim se samo vraćamo sa vikendovanja u angažovanosti, da se ovde tako malo slikovitije izrazimo.
A šta se dogodilo sa formom i gde je tu smisao, odnosno čovekov put i ono što se njega lično tiče… Jesu li Livadasovi doživljaji oni iz susednog univerzuma ili je to prosto nov način slikanja starog. Možemo problematiku svesti i na pitanje kokoške i jajeta, no – close reading, i intimno čitanje jedne pesme bez startnih očekivanja značiće nam mnogo više.

 
Svi će biti osvetljeni ali ne po redu nekako haotično.

Kao muve na slanini meseca. Kao

buldog vezan u podrumu. Šta je to

prestalo da služi svrsi –

klše, zvuk bacanja kocki u paklu

smrt akrobata

na žici koju je trebalo preseći.

U ponudi pogibija u kojoj sedi kosa

duše jedne stara poderana lutka

sviruckajući po klaviru

krade naše

zrno grožđa


(Svi će biti osvetljeni ali ne po redu)

Pesnik je metafizičar koji nije lišen konkretnosti i kada bi bili slika, ovi redovi uazali bi se kao Rembrantov Zaklani vo. Glavni motiv pesme mogla bi biti smrt koja dabome osvetljava, i nikad po redu, mada bi to možda mogla biti svrha. Jer, šta je to što je prestalo da služi svrsi, te će biti skinuto i umrlo. No, sledeći Livadasovu intuiciju, iza kraja svrhe ostaje poziv da se napravi nova svrha. Pesma je prikaz pozornice nečega što možda i nije verovatno, a već je j minulo, i prava pesma krila bi se iza gde ni smrti ni života nema, a Postanje treba da sačini nova pravila igre. Poput zakona kosmosa, i ona su promenjiva i razvijajuća. Kao potpuni odgovor verističkoj teoriji, književosti i kritici, te i pevanju, mogli bismo Janisu Livadasu dopisati (u njegovom smeru) – pošto su vrhunac egzaktnosti i sama fizika – potvrdili nepredvidivu volju elementarnih čestica (a što su grčki atomisti i tvrdili pre izvesnih 2600 godina), dakle kada je i sama egzaktnost priznala da ne poznaje nikakva pravila, šta onda sprečava Pesnika da ponovo Postane…

Από τον άξονα στον πήχη [Χάρτης, αρ. 63, Μάρτιος 2024]

https://www.hartismag.gr/hartis-63/diereynhseis/apo-ton-aksona-ston-pikhi 

 

Υπό έκδοση από την Ίνδικτο.

~Τσονγκ-Κουό/Κατάη [Η περαίωση ενός πρόδρομου μοντερνισμού] (Μελέτη/μετάφραση του 2012)

~Μεταξύ είδους και προτύπου. Κριτήριο Έζρα Πάουντ (Μελέτη/μετάφραση του 2014)

~Σχολιασμός στην ποίηση του Γουίλιαμ Μπλέικ (Μελέτη/μετάφραση του 2015)

~Επεισόδια εκτροπής απ’ την προσωρινότητα [Συγκριτική προσέγγιση στο έργο του Μπλεζ Σαντράρ] (Μελέτη του 2020)

~Τεκμαρτά και Διατρέξαντα [Δοκίμια, σημειώματα, συνεντεύξεις 2004-2022] 

~Εχέγγυα της φύρας [Ποιητική σύνθεση, 19/4/2021-29/12/2022]

 

  

Ο Δύστηνος Άγγελος / Συνέντευξη με αφορμή τις Ρουτίνες (Ίνδικτος 2022) [Χάρτης, Ιανουάριος 2024]

Συνέντευξη στον Γιώργο Μιχαηλίδη. Ιούνιος 2023.

https://www.hartismag.gr/hartis-61/diereynhseis/o-dystinos-aghghelos-oi-roitines-toi-ghianni-leivada

MΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Η ποιητική σύνθεση, Ρουτίνες, τρίτη κατά σειρά, αποτελεί είδος ασυνάντητο και πιθανώς ανεμπίπτον στον ρου της σύγχρονης ποίησης. Στο συνοδευτικό κείμενο γίνεται λόγος για «δημιουργία νέου περιεχομένου», θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι εννοείτε με αυτό;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Θα χρειαστεί να γίνω κάπως αναλυτικός. Από την εποχή του μοντερνισμού, υπήρξε εκ νέου χρήση ή επανεξέταση προϋπάρχοντος περιεχομένου μα όχι δημιουργία περιεχομένου. Ο ποιητής δημιουργεί εκείνο που δεν είναι σε θέση να ορίσει, κι αυτό όχι διότι εκείνο δεν είναι δυνατό να εκφραστεί μα διότι εάν δεν το δημιουργήσει δεν υπάρχει.
Οι υποφήτες, οι χρησμωδοί, οι αντιρρησίες περισσεύουν, εντούτοις αδυνατούν να διακρίνουν πως τα σημαντικά πράγματα κινδυνεύουν όσο και τα ασήμαντα απ’ την αλήθεια. Ο παραλογισμός είναι δεδομένος καθώς επικρατεί η αντίληψη πως ο ενστερνισμός αποτελεί εγκυροποίηση και πως αυτή η εγκυροποίηση επιτυγχάνεται με τη μίμηση. Το βάθος αυτής της παρερμηνείας είναι δυσθεώρητο.
Η ουσία της τέχνης, συγκεκριμένα εδώ της ποίησης, δεν έχει να κάνει τόσο με παράγοντες και συνθήκες, που πράγματι παίζουν ρόλο σημαντικό, μα κυρίως με το δημιουργικό πνεύμα, δηλαδή το πνεύμα που υπερβαίνει παράγοντες και συνθήκες και ορισμένες φορές δημιουργεί πρωτότυπους παράγοντες και καινοφανείς συνθήκες, επηρεάζοντας δηλαδή αυτό που ευρύτερα ή ειδικότερα ονομάζεται ζωή μέσω δημιουργίας (ουδόλως κατασκευής) ποίησης. Αυτό μένει να το αναγνωρίσει κανείς ως βάσιμο και βασικό επανεξετάζοντας τον τύπο και την ουσία της ποίησης, προχωρώντας σε διαχωρισμό της τέχνης του λόγου από τα διαδεδομένα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης κειμένων.
Σε αυτό το σημείο η επικρατούσα αντίληψη περί διάρκειας/αποτελέσματος γίνεται τόσο φαεινή που τυφλώνει: η τέχνη τοποθετείται στη σκιά των κοινωνικών επιδόσεων. Άλλο το πρόβλημα άλλος ο προβληματισμός. Αυτό το διερευνητικό διάκενο άλλοτε συνδέεται κι άλλοτε αποσυνδέεται με αμφισβητούμενες πολιτισμικο-κοινωνικές παραδοχές από τις οποίες εξαρτάται σημαντικά η αντίληψη των περισσοτέρων σχετικά με τη θεωρία και την τέχνη στην μεταμοντέρνα καθημερινότητα – μα όχι στην καθημερινότητα.
Η αναπαράσταση αποτελεί αλήθεια μόνο εφόσον η αλήθεια δεν είναι, κατά πρώτο, αρεστή, αναπαραστήσιμη και κατά δεύτερο κατανοητή – μολονότι είναι αναπόσπαστη, θα προσθέσω επίσης πως είναι αδιάρπαστη. Αυτό το είδος αλήθειας δεν κρίνεται ως τέτοιο μα ως προτίμηση και η αναπαράστασή της συντίθεται μέσω βολικών ή επιτρεπόμενων επιλογών, όχι μέσω αναπαραστάσεων της αλήθειας. Το ίδιο ισχύει στα πεδία αιτιότητας/συνέπειας, γραμμικότητας/συνέχειας. Συνεπώς είναι περισσότερο παρωχημένο παρά αμφισβητούμενο να πιστεύει κανείς πως υπάρχουν νέες προκλήσεις. Αυτό που υπάρχει είναι μία μόνο εκ νέου πρόκληση. Η πεισματική αντίσταση σε διαρκή επιχειρήματα δεν οδηγεί σε νέα επιχειρήματα. Ούτε βεβαίως και η προθυμία εξακολούθησής τους.
Κάθε αισθητική ή καλλιτεχνική ιδεολογία που ακολουθείται μέχρι τέλους μετατρέπεται σε θρησκεία. Προϋπόθεση σε αυτό δεν αποτελεί η ύπαρξη κάποιας θεμελιώδους αρχής μα η πίστη πως μια ακολουθία υποφερτών ή ανεκτών παρεμβάσεων ―ικανές να αποδώσουν το νόημα και τη σημασία της παρέμβασης που φέρουν― μπορούν να αντικαταστήσουν την ανυπόφορη ισχύ του χωροχρόνου, της ακολουθίας του – για να το θέσω κάπως σχηματικά. Πρόκειται, δηλαδή, για πίστη σε ακολουθία παρεμβάσεων που δημιουργούν διάρκεια αντίθετη, αντίδρομη, προς τη διάρκεια η οποία δεν είναι παρά μια ακολουθία των πάντων όπου οι παρεμβάσεις αποτελούν απλό μέρος της διάρκειας και τα έργα αποκαλύπτουν την απιθανότητα και την κενότητά της.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Γράφετε στη σελίδα, 37 τους εξής στίχους: «η ανθρωπότητα ως έχει είναι ένα έργο τέχνης/μεταξύ ανθρώπων, που τους χωρίζει, μια άβυσσος ζωής/μια άβυσσος θανάτου». Υπάρχει κάτι που μπορεί να ενώσει την ανθρωπότητα;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Ο νοσηρός ποιητικισμός της τελευταίας 30ετίας ωρίμασε. Αποσύνθεση στολισμένη με ποιητική άδεια. Κάθε απάτη σαλπίζεται ως προσέγγιση ουσίας και διαρκεί περισσότερο, όπως η δυσωδία που εξακολουθεί για καιρό στο περιβάλλον ενός αποσυντεθημένου κορμιού. Εάν μπορεί να σχολιάσει κανείς πράγματι κάτι, αυτό είναι η δυναμική μίας κοινής επιδίωξης. Αυτή η νεωτερική ανοησία φαντάζει στους περισσότερους ιδιαίτερα σημαντική διότι διευρύνει τα όριά της ώστε να επιτύχει γράφοντας και εκδίδοντας το ξεπάστρεμα, την εξαφάνιση μιας τέχνης που δεν κατανοεί επειδή είναι προς εκείνη αντίθετη ή ανάρμοστη.
Η μοναξιά αποδίδεται με κρίμα ή κλάψα. Εάν δεν φέρει ένα από τα δυο αντιμετωπίζεται ως ατομικισμός. Η ατομοκρατία, επίσης, αντιμετωπίζεται συχνότατα ως εγωτισμός. Κάθε αδύναμο πνεύμα καταφεύγει, αργά ή γρήγορα, στα πεδία της ισοπαλίας, της ισοδυναμίας όπου τα πάντα ρυθμίζονται με κανόνα τον εξισωτισμό.
Η σημασία χρήσης συγκεκριμένων στοιχείων, μορφών κτλ., δεν αποτελεί θετικοποίηση μα ούτε, ιδιαιτέρως σπάνια, το αντίθετο. Όπως βεβαίως κι ένα σύνολο στίχων το οποίο στηρίζεται στην ποιοτικοποίηση ή στην ανάδειξη των θεμελιωδών του στοιχείων δεν αποτελεί ποίημα. Δεν εξακολουθούμε στην εποχή του Γουίτμαν.
Σχεδόν παντού, ό,τι εμφανίζεται δεν διαθέτει, δεν επιδέχεται εύρος με ακαθόριστα άκρα μα ιδεολογίες επί εύρους και ορίων. Τι εννοώ με αυτό, πως τα κείμενα αποτελούν είδη εξακολουθητικής ακρίβειας συγκεκριμένων προτύπων, οι συντάκτες αυτών των κειμένων απλά έρχονται ασταμάτητα σε κάποιου τα λόγια. Στον συνδετήρα, στον παροχέα, στο έργο του οποίου θα επιβεβαιωθεί ένα μοίρασμα λόγων. Η προϋποτιθέμενη σημασία είναι το άπαν, η απροϋπόθετη, δηλαδή η ποίηση, αντιμετωπίζεται ως λύμα.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Οι Ρουτίνες είναι ποίηση συλλογική, η οποία βρίσκει σε κάθε τι μικρό κάτι μεγαλειώδες, χωρίς να πέφτει στην παγίδα της αμετροέπειας. Λειτουργούν ως κειμενικό απότοκο, ή ως εσωτερική συνέπεια;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Είναι αδύνατο, εννοώ φύσει αδύνατο, να βρεθεί κανείς σε κατάσταση ποίησης δίχως να είναι ποιητής, συνεπώς στη σύγχρονη πραγματικότητα έγιναν σταδιακά αποδεκτές άλλες καταστάσεις ώστε να είναι δυνατή η σύσταση ενός πολιτισμικού απολύτου, ενός διαρκώς μετατρεπόμενου πολιτισμικού απολύτου με απολύτως ορισμένη έννοια λογοτεχνικού νόμου, ώστε να υπάρξουν εξίσου συγκεκριμένες αποδόσεις, να μπορεί κανείς να απολαμβάνει είτε το εντός είτε το εκτός νόμου.
Ο επηρεασμός του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου είναι βασικός στη σύμπηξη, στη θεμελίωση, μα δεν είναι επικαθοριστικός, ολοκληρωματικός, διότι ο ποιητής ενεργεί, επινοεί κι εντέλει δημιουργεί, ανεξαρτήτως πλαισίων, η κοινωνικο-ιστορική σημασία λοιπόν αποδίδει μία βάση μα η δημιουργικότητα και η επίδοση είναι ανεπηρέαστες από αυτή, δεν υπάρχει τίποτα που μην χρήζει υπέρβασης, μα αυτή αποδεικνύεται με κάποιο ανάπτυγμα.
Στον μεταμοντερνισμό η ανιστορική αισθητική αποδείχθηκε πολύ πιο αποδοτική και πιο καίρια από τον ανιστορικό φορμαλισμό του μοντερνισμού όμως εντέλει ο πολυκλαδικός φορμαλισμός του μεταμοντερνισμού, αυτό που συμβαίνει πια σχεδόν παντού, αυτή η νέα εξουσιαστική αισθητική εξίσωση δικαιωματισμών την υποβάθμισε.
Η ομοιωτική γραφή έχει υποκαταστήσει την ποίηση. Είναι ομοιωτική ανεξαρτήτως του αν είναι πρόχειρη, αντιγραφική και άτεχνη, ενδελεχής, πρωτοβουλιακή και έντεχνη∙ είναι ομοιωτική γιατί λειτουργεί σύμφωνα με προτύπα συλλογισμού. Όσο για τους επικαλούμενους άλλους, αυτοί είναι όλοι αναμεταξύ τους ίδιοι. Οι τάσεις, τα φαινόμενα, τα κινήματα, αποτελούν παροξυσμούς άρνησης αναγνώρισης της αλήθειας. Η ανθρωπότητα σέρνεται εδώ και αιώνες γιατί προσπαθεί να ελέγξει το αυτό προσπαθώντας να εκπαιδεύσει τον εαυτό της κατά την ανάγκη αυτού του ελέγχου και όχι κατά το αυτό.
Όχι μόνο είναι παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το μέλλον νοσταλγώντας το παρελθόν μα είναι εξίσου παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το παρελθόν υποβιβάζοντας σε ουτοπία το μέλλον. Στην ποίηση δεν εντοπίζει κανείς ένα κέντρο ή ένα όριο μα ένα άνυσμα, όχι από ένα όριο προς ένα κέντρο μα από ένα δημιουργούμενο κέντρο προς ένα δημιουργούμενο όριο.
Πιστεύω πως δεν υπάρχει τόση ποίηση όση λεκτική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα δεν είναι ποικίλη. Το περιεχόμενο της λεκτικής συμπεριφοράς θεωρείται περιεχόμενο ποίησης μολονότι δεν είναι. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει στους τομείς της κριτικής και του δοκιμίου. Η λεκτική συμπεριφορά δεν είναι λιγότερο ευτράπελη από απειλή αυτοκτονίας που διαρκεί μια ολόκληρη ζωή, με το υποκείμενο να πεθαίνει εντέλει από προχωρημένο γήρας».

 

 

 

 

 

 

 

Ε: Η ποιητική σύνθεση, Ρουτίνες, τρίτη κατά σειρά, αποτελεί είδος ασυνάντητο και πιθανώς ανεμπίπτον στον ρου της σύγχρονης ποίησης. Στο συνοδευτικό κείμενο γίνεται λόγος για «δημιουργία νέου περιεχομένου», θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι εννοείτε με αυτό;

Α: Θα χρειαστεί να γίνω κάπως αναλυτικός. Από την εποχή του μοντερνισμού, υπήρξε εκ νέου χρήση ή επανεξέταση προϋπάρχοντος περιεχομένου μα όχι δημιουργία περιεχομένου. Ο ποιητής δημιουργεί εκείνο που δεν είναι σε θέση να ορίσει, όχι διότι εκείνο δεν είναι δυνατό να εκφραστεί μα διότι εάν δεν το δημιουργήσει δεν υπάρχει.

Οι υποφήτες, οι χρησμωδοί, οι αντιρρησίες περισσεύουν, εντούτοις αδυνατούν να διακρίνουν πως τα σημαντικά πράγματα κινδυνεύουν όσο και τα ασήμαντα απ’ την αλήθεια. Ο παραλογισμός είναι δεδομένος καθώς επικρατεί η αντίληψη πως ο ενστερνισμός αποτελεί εγκυροποίηση και πως αυτή η εγκυροποίηση επιτυγχάνεται με τη μίμηση. Το βάθος αυτής της παρερμηνείας  είναι δυσθεώρητο.

Η ουσία της τέχνης, συγκεκριμένα εδώ της ποίησης, δεν έχει να κάνει τόσο με παράγοντες και συνθήκες, που πράγματι παίζουν ρόλο σημαντικό, μα κυρίως με το δημιουργικό πνεύμα, δηλαδή το πνεύμα που υπερβαίνει παράγοντες και συνθήκες και ορισμένες φορές δημιουργεί πρωτότυπους παράγοντες και καινοφανείς συνθήκες, επηρεάζοντας δηλαδή αυτό που ευρύτερα ή ειδικότερα ονομάζεται ζωή μέσω δημιουργίας (ουδόλως κατασκευής) ποίησης. Αυτό μένει να το αναγνωρίσει κανείς ως βάσιμο και βασικό επανεξετάζοντας τον τύπο και την ουσία της ποίησης, προχωρώντας σε διαχωρισμό της τέχνης του λόγου από τα διαδεδομένα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης κειμένων.

Σε αυτό το σημείο η επικρατούσα αντίληψη περί διάρκειας/αποτελέσματος γίνεται τόσο φαεινή που τυφλώνει: η τέχνη τοποθετείται στη σκιά των κοινωνικών επιδόσεων.

Άλλο το πρόβλημα άλλος ο προβληματισμός. Αυτό το διερευνητικό διάκενο άλλοτε συνδέεται κι άλλοτε αποσυνδέεται με αμφισβητούμενες πολιτισμικο-κοινωνικές παραδοχές από τις οποίες εξαρτάται σημαντικά η αντίληψη των περισσοτέρων σχετικά με τη θεωρία και την τέχνη στην μεταμοντέρνα καθημερινότητα – μα όχι στην καθημερινότητα.

Η αναπαράσταση αποτελεί αλήθεια μόνο εφόσον η αλήθεια δεν είναι, κατά πρώτο, αρεστή, αναπαραστήσιμη και κατά δεύτερο κατανοητή – μολονότι είναι αναπόσπαστη, θα προσθέσω επίσης πως είναι αδιάρπαστη. Αυτό το είδος αλήθειας δεν κρίνεται ως τέτοιο μα ως προτίμηση και η αναπαράστασή της συντίθεται μέσω βολικών ή επιτρεπόμενων επιλογών, όχι μέσω  αναπαραστάσεων της αλήθειας. Το ίδιο ισχύει στα πεδία αιτιότητας/συνέπειας, γραμμικότητας/συνέχειας. Συνεπώς είναι περισσότερο παρωχημένο παρά αμφισβητούμενο να πιστεύει κανείς πως υπάρχουν νέες προκλήσεις. Αυτό που υπάρχει είναι μία μόνο εκ νέου πρόκληση. Η πεισματική αντίσταση σε διαρκή επιχειρήματα δεν οδηγεί σε νέα επιχειρήματα. Ούτε βεβαίως και η προθυμία εξακολούθησής τους.

Κάθε αισθητική ή καλλιτεχνική ιδεολογία που ακολουθείται μέχρι τέλους μετατρέπεται σε θρησκεία. Προϋπόθεση σε αυτό δεν αποτελεί η ύπαρξη κάποιας θεμελιώδους αρχής μα η πίστη πως μια ακολουθία υποφερτών ή ανεκτών παρεμβάσεων -ικανές να αποδώσουν το νόημα και τη σημασία της παρέμβασης που φέρουν- μπορούν να αντικαταστήσουν την ανυπόφορη ισχύ του χωροχρόνου, της ακολουθίας του – για να το θέσω κάπως σχηματικά. Πρόκειται, δηλαδή, για πίστη σε ακολουθία παρεμβάσεων που δημιουργούν διάρκεια αντίθετη, αντίδρομη, προς τη  διάρκεια η οποία δεν είναι παρά μια ακολουθία των πάντων όπου οι παρεμβάσεις αποτελούν απλό μέρος της διάρκειας και τα έργα αποκαλύπτουν την απιθανότητα και την κενότητά της. 

Ε: Γράφετε στη σελίδα, 37 τους εξής στίχους: «η ανθρωπότητα ως έχει είναι ένα έργο τέχνης/μεταξύ ανθρώπων, που τους χωρίζει, μια άβυσσος ζωής/μια άβυσσος θανάτου». Υπάρχει κάτι που μπορεί να ενώσει την ανθρωπότητα;

Α: Ο νοσηρός ποιητικισμός της τελευταίας 30ετίας ωρίμασε. Αποσύνθεση στολισμένη με ποιητική άδεια. Κάθε απάτη σαλπίζεται ως προσέγγιση ουσίας και διαρκεί περισσότερο, όπως η δυσωδία που εξακολουθεί για καιρό στο περιβάλλον ενός αποσυντεθειμένου κορμιού. Εάν μπορεί να σχολιάσει κανείς πράγματι κάτι, αυτό είναι η δυναμική μίας κοινής επιδίωξης. Αυτή η νεωτερική ανοησία φαντάζει στους περισσότερους ιδιαίτερα σημαντική διότι διευρύνει τα όριά της ώστε να επιτύχει γράφοντας και εκδίδοντας το ξεπάστρεμα, την εξαφάνιση μιας τέχνης που δεν κατανοεί επειδή είναι προς εκείνη αντίθετη ή ανάρμοστη.   

Η μοναξιά αποδίδεται με κρίμα ή κλάψα. Εάν δεν φέρει ένα από τα δυο αντιμετωπίζεται ως ατομικισμός. Η ατομοκρατία, επίσης, αντιμετωπίζεται συχνότατα ως εγωτισμός. Κάθε αδύναμο πνεύμα καταφεύγει, αργά ή γρήγορα, στα πεδία της ισοπαλίας, της ισοδυναμίας όπου τα πάντα ρυθμίζονται με κανόνα τον εξισωτισμό.

Η σημασία χρήσης συγκεκριμένων στοιχείων, μορφών κτλ., δεν αποτελεί θετικοποίηση μα ούτε, ιδιαιτέρως σπάνια, το αντίθετο. Όπως βεβαίως κι ένα σύνολο στίχων το οποίο στηρίζεται στην  ποιοτικοποίηση ή στην ανάδειξη των θεμελιωδών του στοιχείων του δεν αποτελεί ποίημα. Δεν εξακολουθούμε στην εποχή του Γουίτμαν.

Σχεδόν παντού, ό,τι εμφανίζεται δεν διαθέτει, δεν επιδέχεται εύρος με ακαθόριστα άκρα μα ιδεολογίες επί εύρους και ορίων. Τι εννοώ με αυτό, πως τα κείμενα αποτελούν είδη εξακολουθητικής ακρίβειας συγκεκριμένων προτύπων, οι συντάκτες αυτών των κειμένων απλά έρχονται ασταμάτητα σε κάποιου τα λόγια. Στον συνδετήρα, στον παροχέα, στο έργο του οποίου θα επιβεβαιωθεί ένα μοίρασμα λόγων. Η προϋποτιθέμενη σημασία είναι το άπαν, η απροϋπόθετη, δηλαδή η ποίηση, αντιμετωπίζεται ως λύμα.  shmas;ia

Ε: Οι Ρουτίνες είναι ποίηση συλλογική, η οποία βρίσκει σε καθετί μικρό κάτι μεγαλειώδες, χωρίς να πέφτει στην παγίδα της αμετροέπειας. Λειτουργούν ως κειμενικό απότοκο, ή ως εσωτερική συνέπεια;

Α: Είναι αδύνατο, εννοώ φύσει αδύνατο, να βρεθεί κανείς σε κατάσταση ποίησης δίχως να είναι ποιητής, συνεπώς στη σύγχρονη πραγματικότητα έγιναν σταδιακά αποδεκτές άλλες καταστάσεις ώστε να είναι δυνατή η σύσταση ενός πολιτισμικού απολύτου, ενός διαρκώς μετατρεπόμενου πολιτισμικού απολύτου με απολύτως ορισμένη έννοια λογοτεχνικού νόμου, ώστε να υπάρξουν εξίσου συγκεκριμένες αποδόσεις, να μπορεί κανείς να απολαμβάνει είτε το εντός είτε το εκτός νόμου.

Ο επηρεασμός του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου είναι βασικός στη σύμπηξη, στη θεμελίωση, μα δεν είναι επικαθοριστικός, ολοκληρωματικός, διότι ο ποιητής ενεργεί, επινοεί κι εντέλει δημιουργεί, ανεξαρτήτως πλαισίων, η κοινωνικο-ιστορική σημασία λοιπόν αποδίδει μία βάση μα η δημιουργικότητα και η επίδοση είναι ανεπηρέαστες από αυτή, δεν υπάρχει τίποτα που μην χρήζει υπέρβασης, μα αυτή αποδεικνύεται με κάποιο ανάπτυγμα.

Στον μεταμοντερνισμό η ανιστορική αισθητική αποδείχθηκε πολύ πιο αποδοτική και πιο καίρια από τον ανιστορικό φορμαλισμό του μοντερνισμού όμως εντέλει ο πολυκλαδικός φορμαλισμός του μεταμοντερνισμού -αυτό που συμβαίνει πια σχεδόν παντού- αυτή η νέα εξουσιαστική αισθητική εξίσωση δικαιωματισμών, την υποβάθμισε.

Η ομοιωτική γραφή έχει υποκαταστήσει την ποίηση. Είναι ομοιωτική ανεξαρτήτως του αν είναι πρόχειρη, αντιγραφική και άτεχνη,  ενδελεχής, πρωτοβουλιακή και έντεχνη∙ είναι ομοιωτική γιατί λειτουργεί σύμφωνα με πρότυπα συλλογισμού. Όσο για τους επικαλούμενους άλλους, αυτοί είναι όλοι αναμεταξύ τους ίδιοι. Οι τάσεις, τα φαινόμενα, τα κινήματα, αποτελούν παροξυσμούς άρνησης αναγνώρισης της αλήθειας. Η ανθρωπότητα σέρνεται εδώ και αιώνες γιατί προσπαθεί να ελέγξει το αυτό προσπαθώντας να εκπαιδεύσει τον εαυτό της κατά την ανάγκη αυτού του ελέγχου και όχι κατά το αυτό.

Όχι μόνο είναι παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το μέλλον νοσταλγώντας το παρελθόν μα είναι εξίσου παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το παρελθόν  υποβιβάζοντας σε ουτοπία το μέλλον. 

Στην ποίηση δεν εντοπίζει κανείς ένα κέντρο ή ένα όριο μα ένα άνυσμα, όχι από ένα όριο προς ένα κέντρο μα από ένα δημιουργούμενο κέντρο προς ένα δημιουργούμενο όριο.

Πιστεύω πως δεν υπάρχει τόση ποίηση όση λεκτική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα δεν είναι ποικίλη. Το περιεχόμενο της λεκτικής συμπεριφοράς θεωρείται περιεχόμενο ποίησης μολονότι δεν είναι. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει στους τομείς της κριτικής και του δοκιμίου. Η λεκτική συμπεριφορά δεν είναι λιγότερο ευτράπελη από απειλή αυτοκτονίας που διαρκεί μια ολόκληρη ζωή, με το υποκείμενο να πεθαίνει εντέλει από προχωρημένο γήρας.    

 

MΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Η ποιητική σύνθεση, Ρουτίνες, τρίτη κατά σειρά, αποτελεί είδος ασυνάντητο και πιθανώς ανεμπίπτον στον ρου της σύγχρονης ποίησης. Στο συνοδευτικό κείμενο γίνεται λόγος για «δημιουργία νέου περιεχομένου», θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι εννοείτε με αυτό;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Θα χρειαστεί να γίνω κάπως αναλυτικός. Από την εποχή του μοντερνισμού, υπήρξε εκ νέου χρήση ή επανεξέταση προϋπάρχοντος περιεχομένου μα όχι δημιουργία περιεχομένου. Ο ποιητής δημιουργεί εκείνο που δεν είναι σε θέση να ορίσει, κι αυτό όχι διότι εκείνο δεν είναι δυνατό να εκφραστεί μα διότι εάν δεν το δημιουργήσει δεν υπάρχει.
Οι υποφήτες, οι χρησμωδοί, οι αντιρρησίες περισσεύουν, εντούτοις αδυνατούν να διακρίνουν πως τα σημαντικά πράγματα κινδυνεύουν όσο και τα ασήμαντα απ’ την αλήθεια. Ο παραλογισμός είναι δεδομένος καθώς επικρατεί η αντίληψη πως ο ενστερνισμός αποτελεί εγκυροποίηση και πως αυτή η εγκυροποίηση επιτυγχάνεται με τη μίμηση. Το βάθος αυτής της παρερμηνείας είναι δυσθεώρητο.
Η ουσία της τέχνης, συγκεκριμένα εδώ της ποίησης, δεν έχει να κάνει τόσο με παράγοντες και συνθήκες, που πράγματι παίζουν ρόλο σημαντικό, μα κυρίως με το δημιουργικό πνεύμα, δηλαδή το πνεύμα που υπερβαίνει παράγοντες και συνθήκες και ορισμένες φορές δημιουργεί πρωτότυπους παράγοντες και καινοφανείς συνθήκες, επηρεάζοντας δηλαδή αυτό που ευρύτερα ή ειδικότερα ονομάζεται ζωή μέσω δημιουργίας (ουδόλως κατασκευής) ποίησης. Αυτό μένει να το αναγνωρίσει κανείς ως βάσιμο και βασικό επανεξετάζοντας τον τύπο και την ουσία της ποίησης, προχωρώντας σε διαχωρισμό της τέχνης του λόγου από τα διαδεδομένα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης κειμένων.
Σε αυτό το σημείο η επικρατούσα αντίληψη περί διάρκειας/αποτελέσματος γίνεται τόσο φαεινή που τυφλώνει: η τέχνη τοποθετείται στη σκιά των κοινωνικών επιδόσεων. Άλλο το πρόβλημα άλλος ο προβληματισμός. Αυτό το διερευνητικό διάκενο άλλοτε συνδέεται κι άλλοτε αποσυνδέεται με αμφισβητούμενες πολιτισμικο-κοινωνικές παραδοχές από τις οποίες εξαρτάται σημαντικά η αντίληψη των περισσοτέρων σχετικά με τη θεωρία και την τέχνη στην μεταμοντέρνα καθημερινότητα – μα όχι στην καθημερινότητα.
Η αναπαράσταση αποτελεί αλήθεια μόνο εφόσον η αλήθεια δεν είναι, κατά πρώτο, αρεστή, αναπαραστήσιμη και κατά δεύτερο κατανοητή – μολονότι είναι αναπόσπαστη, θα προσθέσω επίσης πως είναι αδιάρπαστη. Αυτό το είδος αλήθειας δεν κρίνεται ως τέτοιο μα ως προτίμηση και η αναπαράστασή της συντίθεται μέσω βολικών ή επιτρεπόμενων επιλογών, όχι μέσω αναπαραστάσεων της αλήθειας. Το ίδιο ισχύει στα πεδία αιτιότητας/συνέπειας, γραμμικότητας/συνέχειας. Συνεπώς είναι περισσότερο παρωχημένο παρά αμφισβητούμενο να πιστεύει κανείς πως υπάρχουν νέες προκλήσεις. Αυτό που υπάρχει είναι μία μόνο εκ νέου πρόκληση. Η πεισματική αντίσταση σε διαρκή επιχειρήματα δεν οδηγεί σε νέα επιχειρήματα. Ούτε βεβαίως και η προθυμία εξακολούθησής τους.
Κάθε αισθητική ή καλλιτεχνική ιδεολογία που ακολουθείται μέχρι τέλους μετατρέπεται σε θρησκεία. Προϋπόθεση σε αυτό δεν αποτελεί η ύπαρξη κάποιας θεμελιώδους αρχής μα η πίστη πως μια ακολουθία υποφερτών ή ανεκτών παρεμβάσεων ―ικανές να αποδώσουν το νόημα και τη σημασία της παρέμβασης που φέρουν― μπορούν να αντικαταστήσουν την ανυπόφορη ισχύ του χωροχρόνου, της ακολουθίας του – για να το θέσω κάπως σχηματικά. Πρόκειται, δηλαδή, για πίστη σε ακολουθία παρεμβάσεων που δημιουργούν διάρκεια αντίθετη, αντίδρομη, προς τη διάρκεια η οποία δεν είναι παρά μια ακολουθία των πάντων όπου οι παρεμβάσεις αποτελούν απλό μέρος της διάρκειας και τα έργα αποκαλύπτουν την απιθανότητα και την κενότητά της.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Γράφετε στη σελίδα, 37 τους εξής στίχους: «η ανθρωπότητα ως έχει είναι ένα έργο τέχνης/μεταξύ ανθρώπων, που τους χωρίζει, μια άβυσσος ζωής/μια άβυσσος θανάτου». Υπάρχει κάτι που μπορεί να ενώσει την ανθρωπότητα;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Ο νοσηρός ποιητικισμός της τελευταίας 30ετίας ωρίμασε. Αποσύνθεση στολισμένη με ποιητική άδεια. Κάθε απάτη σαλπίζεται ως προσέγγιση ουσίας και διαρκεί περισσότερο, όπως η δυσωδία που εξακολουθεί για καιρό στο περιβάλλον ενός αποσυντεθημένου κορμιού. Εάν μπορεί να σχολιάσει κανείς πράγματι κάτι, αυτό είναι η δυναμική μίας κοινής επιδίωξης. Αυτή η νεωτερική ανοησία φαντάζει στους περισσότερους ιδιαίτερα σημαντική διότι διευρύνει τα όριά της ώστε να επιτύχει γράφοντας και εκδίδοντας το ξεπάστρεμα, την εξαφάνιση μιας τέχνης που δεν κατανοεί επειδή είναι προς εκείνη αντίθετη ή ανάρμοστη.
Η μοναξιά αποδίδεται με κρίμα ή κλάψα. Εάν δεν φέρει ένα από τα δυο αντιμετωπίζεται ως ατομικισμός. Η ατομοκρατία, επίσης, αντιμετωπίζεται συχνότατα ως εγωτισμός. Κάθε αδύναμο πνεύμα καταφεύγει, αργά ή γρήγορα, στα πεδία της ισοπαλίας, της ισοδυναμίας όπου τα πάντα ρυθμίζονται με κανόνα τον εξισωτισμό.
Η σημασία χρήσης συγκεκριμένων στοιχείων, μορφών κτλ., δεν αποτελεί θετικοποίηση μα ούτε, ιδιαιτέρως σπάνια, το αντίθετο. Όπως βεβαίως κι ένα σύνολο στίχων το οποίο στηρίζεται στην ποιοτικοποίηση ή στην ανάδειξη των θεμελιωδών του στοιχείων δεν αποτελεί ποίημα. Δεν εξακολουθούμε στην εποχή του Γουίτμαν.
Σχεδόν παντού, ό,τι εμφανίζεται δεν διαθέτει, δεν επιδέχεται εύρος με ακαθόριστα άκρα μα ιδεολογίες επί εύρους και ορίων. Τι εννοώ με αυτό, πως τα κείμενα αποτελούν είδη εξακολουθητικής ακρίβειας συγκεκριμένων προτύπων, οι συντάκτες αυτών των κειμένων απλά έρχονται ασταμάτητα σε κάποιου τα λόγια. Στον συνδετήρα, στον παροχέα, στο έργο του οποίου θα επιβεβαιωθεί ένα μοίρασμα λόγων. Η προϋποτιθέμενη σημασία είναι το άπαν, η απροϋπόθετη, δηλαδή η ποίηση, αντιμετωπίζεται ως λύμα.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Οι Ρουτίνες είναι ποίηση συλλογική, η οποία βρίσκει σε κάθε τι μικρό κάτι μεγαλειώδες, χωρίς να πέφτει στην παγίδα της αμετροέπειας. Λειτουργούν ως κειμενικό απότοκο, ή ως εσωτερική συνέπεια;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Είναι αδύνατο, εννοώ φύσει αδύνατο, να βρεθεί κανείς σε κατάσταση ποίησης δίχως να είναι ποιητής, συνεπώς στη σύγχρονη πραγματικότητα έγιναν σταδιακά αποδεκτές άλλες καταστάσεις ώστε να είναι δυνατή η σύσταση ενός πολιτισμικού απολύτου, ενός διαρκώς μετατρεπόμενου πολιτισμικού απολύτου με απολύτως ορισμένη έννοια λογοτεχνικού νόμου, ώστε να υπάρξουν εξίσου συγκεκριμένες αποδόσεις, να μπορεί κανείς να απολαμβάνει είτε το εντός είτε το εκτός νόμου.
Ο επηρεασμός του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου είναι βασικός στη σύμπηξη, στη θεμελίωση, μα δεν είναι επικαθοριστικός, ολοκληρωματικός, διότι ο ποιητής ενεργεί, επινοεί κι εντέλει δημιουργεί, ανεξαρτήτως πλαισίων, η κοινωνικο-ιστορική σημασία λοιπόν αποδίδει μία βάση μα η δημιουργικότητα και η επίδοση είναι ανεπηρέαστες από αυτή, δεν υπάρχει τίποτα που μην χρήζει υπέρβασης, μα αυτή αποδεικνύεται με κάποιο ανάπτυγμα.
Στον μεταμοντερνισμό η ανιστορική αισθητική αποδείχθηκε πολύ πιο αποδοτική και πιο καίρια από τον ανιστορικό φορμαλισμό του μοντερνισμού όμως εντέλει ο πολυκλαδικός φορμαλισμός του μεταμοντερνισμού, αυτό που συμβαίνει πια σχεδόν παντού, αυτή η νέα εξουσιαστική αισθητική εξίσωση δικαιωματισμών την υποβάθμισε.
Η ομοιωτική γραφή έχει υποκαταστήσει την ποίηση. Είναι ομοιωτική ανεξαρτήτως του αν είναι πρόχειρη, αντιγραφική και άτεχνη, ενδελεχής, πρωτοβουλιακή και έντεχνη∙ είναι ομοιωτική γιατί λειτουργεί σύμφωνα με προτύπα συλλογισμού. Όσο για τους επικαλούμενους άλλους, αυτοί είναι όλοι αναμεταξύ τους ίδιοι. Οι τάσεις, τα φαινόμενα, τα κινήματα, αποτελούν παροξυσμούς άρνησης αναγνώρισης της αλήθειας. Η ανθρωπότητα σέρνεται εδώ και αιώνες γιατί προσπαθεί να ελέγξει το αυτό προσπαθώντας να εκπαιδεύσει τον εαυτό της κατά την ανάγκη αυτού του ελέγχου και όχι κατά το αυτό.
Όχι μόνο είναι παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το μέλλον νοσταλγώντας το παρελθόν μα είναι εξίσου παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το παρελθόν υποβιβάζοντας σε ουτοπία το μέλλον. Στην ποίηση δεν εντοπίζει κανείς ένα κέντρο ή ένα όριο μα ένα άνυσμα, όχι από ένα όριο προς ένα κέντρο μα από ένα δημιουργούμενο κέντρο προς ένα δημιουργούμενο όριο.
Πιστεύω πως δεν υπάρχει τόση ποίηση όση λεκτική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα δεν είναι ποικίλη. Το περιεχόμενο της λεκτικής συμπεριφοράς θεωρείται περιεχόμενο ποίησης μολονότι δεν είναι. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει στους τομείς της κριτικής και του δοκιμίου. Η λεκτική συμπεριφορά δεν είναι λιγότερο ευτράπελη από απειλή αυτοκτονίας που διαρκεί μια ολόκληρη ζωή, με το υποκείμενο να πεθαίνει εντέλει από προχωρημένο γήρας».

MΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Η ποιητική σύνθεση, Ρουτίνες, τρίτη κατά σειρά, αποτελεί είδος ασυνάντητο και πιθανώς ανεμπίπτον στον ρου της σύγχρονης ποίησης. Στο συνοδευτικό κείμενο γίνεται λόγος για «δημιουργία νέου περιεχομένου», θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι εννοείτε με αυτό;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Θα χρειαστεί να γίνω κάπως αναλυτικός. Από την εποχή του μοντερνισμού, υπήρξε εκ νέου χρήση ή επανεξέταση προϋπάρχοντος περιεχομένου μα όχι δημιουργία περιεχομένου. Ο ποιητής δημιουργεί εκείνο που δεν είναι σε θέση να ορίσει, κι αυτό όχι διότι εκείνο δεν είναι δυνατό να εκφραστεί μα διότι εάν δεν το δημιουργήσει δεν υπάρχει.
Οι υποφήτες, οι χρησμωδοί, οι αντιρρησίες περισσεύουν, εντούτοις αδυνατούν να διακρίνουν πως τα σημαντικά πράγματα κινδυνεύουν όσο και τα ασήμαντα απ’ την αλήθεια. Ο παραλογισμός είναι δεδομένος καθώς επικρατεί η αντίληψη πως ο ενστερνισμός αποτελεί εγκυροποίηση και πως αυτή η εγκυροποίηση επιτυγχάνεται με τη μίμηση. Το βάθος αυτής της παρερμηνείας είναι δυσθεώρητο.
Η ουσία της τέχνης, συγκεκριμένα εδώ της ποίησης, δεν έχει να κάνει τόσο με παράγοντες και συνθήκες, που πράγματι παίζουν ρόλο σημαντικό, μα κυρίως με το δημιουργικό πνεύμα, δηλαδή το πνεύμα που υπερβαίνει παράγοντες και συνθήκες και ορισμένες φορές δημιουργεί πρωτότυπους παράγοντες και καινοφανείς συνθήκες, επηρεάζοντας δηλαδή αυτό που ευρύτερα ή ειδικότερα ονομάζεται ζωή μέσω δημιουργίας (ουδόλως κατασκευής) ποίησης. Αυτό μένει να το αναγνωρίσει κανείς ως βάσιμο και βασικό επανεξετάζοντας τον τύπο και την ουσία της ποίησης, προχωρώντας σε διαχωρισμό της τέχνης του λόγου από τα διαδεδομένα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης κειμένων.
Σε αυτό το σημείο η επικρατούσα αντίληψη περί διάρκειας/αποτελέσματος γίνεται τόσο φαεινή που τυφλώνει: η τέχνη τοποθετείται στη σκιά των κοινωνικών επιδόσεων. Άλλο το πρόβλημα άλλος ο προβληματισμός. Αυτό το διερευνητικό διάκενο άλλοτε συνδέεται κι άλλοτε αποσυνδέεται με αμφισβητούμενες πολιτισμικο-κοινωνικές παραδοχές από τις οποίες εξαρτάται σημαντικά η αντίληψη των περισσοτέρων σχετικά με τη θεωρία και την τέχνη στην μεταμοντέρνα καθημερινότητα – μα όχι στην καθημερινότητα.
Η αναπαράσταση αποτελεί αλήθεια μόνο εφόσον η αλήθεια δεν είναι, κατά πρώτο, αρεστή, αναπαραστήσιμη και κατά δεύτερο κατανοητή – μολονότι είναι αναπόσπαστη, θα προσθέσω επίσης πως είναι αδιάρπαστη. Αυτό το είδος αλήθειας δεν κρίνεται ως τέτοιο μα ως προτίμηση και η αναπαράστασή της συντίθεται μέσω βολικών ή επιτρεπόμενων επιλογών, όχι μέσω αναπαραστάσεων της αλήθειας. Το ίδιο ισχύει στα πεδία αιτιότητας/συνέπειας, γραμμικότητας/συνέχειας. Συνεπώς είναι περισσότερο παρωχημένο παρά αμφισβητούμενο να πιστεύει κανείς πως υπάρχουν νέες προκλήσεις. Αυτό που υπάρχει είναι μία μόνο εκ νέου πρόκληση. Η πεισματική αντίσταση σε διαρκή επιχειρήματα δεν οδηγεί σε νέα επιχειρήματα. Ούτε βεβαίως και η προθυμία εξακολούθησής τους.
Κάθε αισθητική ή καλλιτεχνική ιδεολογία που ακολουθείται μέχρι τέλους μετατρέπεται σε θρησκεία. Προϋπόθεση σε αυτό δεν αποτελεί η ύπαρξη κάποιας θεμελιώδους αρχής μα η πίστη πως μια ακολουθία υποφερτών ή ανεκτών παρεμβάσεων ―ικανές να αποδώσουν το νόημα και τη σημασία της παρέμβασης που φέρουν― μπορούν να αντικαταστήσουν την ανυπόφορη ισχύ του χωροχρόνου, της ακολουθίας του – για να το θέσω κάπως σχηματικά. Πρόκειται, δηλαδή, για πίστη σε ακολουθία παρεμβάσεων που δημιουργούν διάρκεια αντίθετη, αντίδρομη, προς τη διάρκεια η οποία δεν είναι παρά μια ακολουθία των πάντων όπου οι παρεμβάσεις αποτελούν απλό μέρος της διάρκειας και τα έργα αποκαλύπτουν την απιθανότητα και την κενότητά της.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Γράφετε στη σελίδα, 37 τους εξής στίχους: «η ανθρωπότητα ως έχει είναι ένα έργο τέχνης/μεταξύ ανθρώπων, που τους χωρίζει, μια άβυσσος ζωής/μια άβυσσος θανάτου». Υπάρχει κάτι που μπορεί να ενώσει την ανθρωπότητα;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Ο νοσηρός ποιητικισμός της τελευταίας 30ετίας ωρίμασε. Αποσύνθεση στολισμένη με ποιητική άδεια. Κάθε απάτη σαλπίζεται ως προσέγγιση ουσίας και διαρκεί περισσότερο, όπως η δυσωδία που εξακολουθεί για καιρό στο περιβάλλον ενός αποσυντεθημένου κορμιού. Εάν μπορεί να σχολιάσει κανείς πράγματι κάτι, αυτό είναι η δυναμική μίας κοινής επιδίωξης. Αυτή η νεωτερική ανοησία φαντάζει στους περισσότερους ιδιαίτερα σημαντική διότι διευρύνει τα όριά της ώστε να επιτύχει γράφοντας και εκδίδοντας το ξεπάστρεμα, την εξαφάνιση μιας τέχνης που δεν κατανοεί επειδή είναι προς εκείνη αντίθετη ή ανάρμοστη.
Η μοναξιά αποδίδεται με κρίμα ή κλάψα. Εάν δεν φέρει ένα από τα δυο αντιμετωπίζεται ως ατομικισμός. Η ατομοκρατία, επίσης, αντιμετωπίζεται συχνότατα ως εγωτισμός. Κάθε αδύναμο πνεύμα καταφεύγει, αργά ή γρήγορα, στα πεδία της ισοπαλίας, της ισοδυναμίας όπου τα πάντα ρυθμίζονται με κανόνα τον εξισωτισμό.
Η σημασία χρήσης συγκεκριμένων στοιχείων, μορφών κτλ., δεν αποτελεί θετικοποίηση μα ούτε, ιδιαιτέρως σπάνια, το αντίθετο. Όπως βεβαίως κι ένα σύνολο στίχων το οποίο στηρίζεται στην ποιοτικοποίηση ή στην ανάδειξη των θεμελιωδών του στοιχείων δεν αποτελεί ποίημα. Δεν εξακολουθούμε στην εποχή του Γουίτμαν.
Σχεδόν παντού, ό,τι εμφανίζεται δεν διαθέτει, δεν επιδέχεται εύρος με ακαθόριστα άκρα μα ιδεολογίες επί εύρους και ορίων. Τι εννοώ με αυτό, πως τα κείμενα αποτελούν είδη εξακολουθητικής ακρίβειας συγκεκριμένων προτύπων, οι συντάκτες αυτών των κειμένων απλά έρχονται ασταμάτητα σε κάποιου τα λόγια. Στον συνδετήρα, στον παροχέα, στο έργο του οποίου θα επιβεβαιωθεί ένα μοίρασμα λόγων. Η προϋποτιθέμενη σημασία είναι το άπαν, η απροϋπόθετη, δηλαδή η ποίηση, αντιμετωπίζεται ως λύμα.

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ: Οι Ρουτίνες είναι ποίηση συλλογική, η οποία βρίσκει σε κάθε τι μικρό κάτι μεγαλειώδες, χωρίς να πέφτει στην παγίδα της αμετροέπειας. Λειτουργούν ως κειμενικό απότοκο, ή ως εσωτερική συνέπεια;

ΛΕΙΒΑΔΑΣ: Είναι αδύνατο, εννοώ φύσει αδύνατο, να βρεθεί κανείς σε κατάσταση ποίησης δίχως να είναι ποιητής, συνεπώς στη σύγχρονη πραγματικότητα έγιναν σταδιακά αποδεκτές άλλες καταστάσεις ώστε να είναι δυνατή η σύσταση ενός πολιτισμικού απολύτου, ενός διαρκώς μετατρεπόμενου πολιτισμικού απολύτου με απολύτως ορισμένη έννοια λογοτεχνικού νόμου, ώστε να υπάρξουν εξίσου συγκεκριμένες αποδόσεις, να μπορεί κανείς να απολαμβάνει είτε το εντός είτε το εκτός νόμου.
Ο επηρεασμός του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου είναι βασικός στη σύμπηξη, στη θεμελίωση, μα δεν είναι επικαθοριστικός, ολοκληρωματικός, διότι ο ποιητής ενεργεί, επινοεί κι εντέλει δημιουργεί, ανεξαρτήτως πλαισίων, η κοινωνικο-ιστορική σημασία λοιπόν αποδίδει μία βάση μα η δημιουργικότητα και η επίδοση είναι ανεπηρέαστες από αυτή, δεν υπάρχει τίποτα που μην χρήζει υπέρβασης, μα αυτή αποδεικνύεται με κάποιο ανάπτυγμα.
Στον μεταμοντερνισμό η ανιστορική αισθητική αποδείχθηκε πολύ πιο αποδοτική και πιο καίρια από τον ανιστορικό φορμαλισμό του μοντερνισμού όμως εντέλει ο πολυκλαδικός φορμαλισμός του μεταμοντερνισμού, αυτό που συμβαίνει πια σχεδόν παντού, αυτή η νέα εξουσιαστική αισθητική εξίσωση δικαιωματισμών την υποβάθμισε.
Η ομοιωτική γραφή έχει υποκαταστήσει την ποίηση. Είναι ομοιωτική ανεξαρτήτως του αν είναι πρόχειρη, αντιγραφική και άτεχνη, ενδελεχής, πρωτοβουλιακή και έντεχνη∙ είναι ομοιωτική γιατί λειτουργεί σύμφωνα με προτύπα συλλογισμού. Όσο για τους επικαλούμενους άλλους, αυτοί είναι όλοι αναμεταξύ τους ίδιοι. Οι τάσεις, τα φαινόμενα, τα κινήματα, αποτελούν παροξυσμούς άρνησης αναγνώρισης της αλήθειας. Η ανθρωπότητα σέρνεται εδώ και αιώνες γιατί προσπαθεί να ελέγξει το αυτό προσπαθώντας να εκπαιδεύσει τον εαυτό της κατά την ανάγκη αυτού του ελέγχου και όχι κατά το αυτό.
Όχι μόνο είναι παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το μέλλον νοσταλγώντας το παρελθόν μα είναι εξίσου παιδαριώδες να νοηματοδοτούμε το παρελθόν υποβιβάζοντας σε ουτοπία το μέλλον. Στην ποίηση δεν εντοπίζει κανείς ένα κέντρο ή ένα όριο μα ένα άνυσμα, όχι από ένα όριο προς ένα κέντρο μα από ένα δημιουργούμενο κέντρο προς ένα δημιουργούμενο όριο.
Πιστεύω πως δεν υπάρχει τόση ποίηση όση λεκτική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα δεν είναι ποικίλη. Το περιεχόμενο της λεκτικής συμπεριφοράς θεωρείται περιεχόμενο ποίησης μολονότι δεν είναι. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει στους τομείς της κριτικής και του δοκιμίου. Η λεκτική συμπεριφορά δεν είναι λιγότερο ευτράπελη από απειλή αυτοκτονίας που διαρκεί μια ολόκληρη ζωή, με το υποκείμενο να πεθαίνει εντέλει από προχωρημένο γήρας».